Ο νέος ρόλος της οδοντιατρικής στην καρδιαγγειακή υγεία

Είναι γνωστό εδώ και πολύ καιρό ότι η περιοδοντική νόσος αποτελεί μία μάστιγα για την ανθρωπότητα. Αποτελεί το υπ’ αριθμόν ένα λόγο για τον οποίο οι άνθρωποι χάνουν τα δόντια τους και η απώλεια των δοντιών έχει πολλές αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μιας μελέτης, το 47,2% των ενηλίκων ατόμων στις ΗΠΑ (δηλαδή, 64,7 εκατομμύρια άνθρωποι) έχουν περιοδοντίτιδα κάποιου βαθμού. Επιπλέον, η μελέτη βρήκε ότι, μεταξύ των ενηλίκων ηλικίας 65 ετών και άνω, το ποσοστό επικράτησης αυξήθηκε στο 70,1 τοις εκατό. Αυτά τα στατιστικά στοιχεία είναι προφανώς μη αποδεκτά για τους οδοντιάτρους, οι οποίοι προσπαθούν να κινητοποιήσουν τους ασθενείς για φροντίσουν τη στοματική τους υγεία. Ωστόσο, υπάρχουν νεότερες πληροφορίες οι οποίες θα μπορούσαν να βοηθήσουν πολύ αυτούς τους ασθενείς να ακολουθήσουν τις συστάσεις των οδοντιάτρων τους.

Scott Trettenero, DDS
Arthur Molzan, DDS
Thomas Roberts, DDS, PA

Η περιοδοντική νόσος προκαλεί καρδιαγγειακή νόσο

Μία πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη έδειξε ότι η περιοδοντική νόσος προκαλεί πολύ μεγαλύτερη βλάβη στη συνολική υγεία των ανθρώπων σήμερα σε σχέση με το παρελθόν. Η μελέτη αποκάλυψε ότι ορισμένα είδη βακτηρίων που είναι γνωστό ότι προκαλούν περιοδοντική νόσο, είναι επίσης και κύρια αιτία για καρδιαγγειακή νόσο (ΚΑΝ), την κύρια θανατηφόρο πάθηση για άντρες και γυναίκες, παγκοσμίως. Το συμπέρασμα αυτής της μελέτης έχει δυνητικώς επιπτώσεις που μπορούν να σώσουν τη ζωή, δηλώνοντας ότι η οδοντιατρική κατέχει έναν καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη των καρδιακών προσβολών και των εγκεφαλικών.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, οι ανεπιθύμητες καρδιαγγειακές επιδράσεις από την περιοδοντική νόσο μπορεί να συνδέονται με κάποια παθογόνα βακτήρια υψηλού κινδύνου: Aggregatibacter actinomycetemcomitans, Porphyromonas gingivalis, Tannerella forsythia, Treponema denticola και/ή Fusobacterium nucleatum. Έχει δειχθεί ότι αυτά τα συγκεκριμένα βακτήρια, τα οποία είναι γνωστό ότι είναι τα πλέον παθογόνα όσον αφορά στην διάσπαση του περιοδοντίου, μετακινούνται από το στοματικό περιβάλλον στη γενική κυκλοφορία, προκαλώντας φλεγμονή των αρτηριών.

Οι ερευνητές μπόρεσαν να προσδιορίσουν ότι αυτά τα βακτήρια προκαλούσαν επίσης ανεξάρτητα καρδιακές προσβολές και εγκεφαλικά. Για να θεωρηθούν ως αιτιολογικοί παράγοντες για ΚΑΝ, έπρεπε να δειχθεί ότι αυτά τα βακτήρια είχαν μία επίδραση σε τρία κοινώς αποδεκτά ουσιαστικά στοιχεία της παθογένεσης της αθηροσκλήρωσης: συγκέντρωση λιποπρωτεϊνών στον ορό, ενδοθηλιακή διαπερατότητα και προσκόλληση των λιποπρωτεϊνών στον έσω χιτώνα των αρτηριών.

Δεν υπάρχουν συμπερασματικές επιστημονικές ενδείξεις ότι οι παθογόνοι μικροοργανισμοί υψηλού κινδύνου που προκαλούν περιοδοντική νόσο μπορούν να επηρεάσουν αυτά τα τρία στοιχεία με ανεπιθύμητο τρόπο. Ως εκ τούτου, είναι εύλογο να δηλωθεί ότι η περιοδοντική νόσος που προκαλείται από υψηλού κινδύνου παθογόνους αποτελεί επίσης μία συμβάλλουσα αιτία αθηροσκλήρωσης. Οι οδοντίατροι που αναγνωρίζουν ότι η περιοδοντική νόσος αποτελεί μία αιτία για ΚΑΝ και τη θεραπεύουν κατάλληλα, μπορούν να προσφέρουν μία σημαντική υπηρεσία για τη μείωση του φόρτου της αρτηριακής νόσου.

«Η περιοδοντική νόσος θεωρείται σήμερα μία ιατρική νόσος», λέει ο Marc Penn, MD, PhD, πρώην διευθυντής της ΜΕΘ στην Cleveland Clinic, Cleveland, Ohio. Ωστόσο, η περιοδοντική νόσος συνιστά ένα ιατρικό πρόβλημα με μία οδοντιατρική λύση.

Με ποιον τρόπο τα βακτήρια του στόματος προκαλούν συστηματική φλεγμονή

Η βακτηριαιμία με μικρόβια από τη στοματική κοιλότητα έχει τεκμηριωθεί καλά ήδη από το 1954. Η μελέτη-ορόσημο έδειξε ότι η συστηματική εξάπλωση των μικροβίων του στόματος σε όλο το σώμα συμβαίνει συχνά και με ταχύτητα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη φλεγμονής (οξείας και χρόνιας), η οποία, σήμερα, αναγνωρίζεται ως ένας κύριος παράγοντας σε πολλές ασθένειες. Η μεγαλύτερη αιτία φλεγμονής του στόματος είναι η παρουσία παθογόνων βακτηρίων και έχει δειχθεί ότι η φλεγμονή του στόματος συνιστά μία μείζονα πηγή συστηματικής φλεγμονής.

Τα βακτήρια εισέρχονται στη συστηματική κυκλοφορία άμεσα και επίσης παράγουν ενδοτοξίνες, όπως οι λιποπολυσακχαρίτες. Αυτές οι ενδοτοξίνες παράγουν φλεγμονώδεις κυτοκίνες, προκαλούν αυξορρύθμιση των ενδοθηλιακών μορίων προσκόλλησης και ενισχύουν τον σχηματισμό θρόμβων αίματος που μπορούν να ευνοήσουν την ανάπτυξη αρτηριακής νόσου και, τελικά, να οδηγήσουν σε μία καρδιακή προσβολή ή ένα εγκεφαλικό. Έχει δειχθεί ότι οι παθογόνοι του στόματος συχνά σχετίζονται με τον σχηματισμό θρόμβων αίματος, που είναι το αποτέλεσμα της αθηροσκλήρωσης.

Σύμφωνα με μία αναφορά από το ScienceDaily, η έρευνα έχει δείξει ότι η περιοδοντική θεραπεία με αντιμικροβιακά πρωτόκολλα μπορεί να είναι χρήσιμη στην επιβράδυνση της εξέλιξης της ΚΑΝ. Η επίδραση της οδοντιατρικής στην υγεία της καρδιάς φαίνεται ότι είναι τόσο σημαντική όσο και η διαχείριση των παραδοσιακών δεικτών καρδιαγγειακής νόσου, όπως η χοληστερόλη και ο δείκτης μάζας σώματος.

Η περιοδοντική νόσος και ο δυνητικός, ως αποτέλεσμα αυτής, κίνδυνος ΚΑΝ πρέπει να αντιμετωπίζεται προσδιορίζοντας και στοχεύοντας στα παθογόνα βακτήρια. Ο μόνος τρόπος για την επιτυχημένη μείωση της φλεγμονής είναι η αποτελεσματική αντιμετώπιση της μικροβιακής πλευράς της νόσου. Προς όφελος της ανάπτυξης πιο αποτελεσματικών περιοδοντικών θεραπειών, η οδοντιατρική θα μπορούσε να εξετάσει την υιοθέτηση κάποιων από το «ιατρικό μοντέλο» για την αντιμετώπιση και την αξιολόγηση των φλεγμονών ως μία προσθήκη στις υφιστάμενες θεραπείες. Οι τρέχουσες θεραπείες στην οδοντιατρική αφορούν κυρίως στη βελτίωση των ανατομικών μετρήσεων και, στην ουσία, αγνοούν τη μικροβιακή επίπτωση της νόσου.

Δυστυχώς, έχει δειχθεί ότι οι μη αντιμικροβιακές περιοδοντικές θεραπείες είναι ανεπαρκείς όσον αφορά στην εξάλειψη αυτών των παθογόνων βακτηρίων. Με την παραδοσιακή μηχανική θεραπεία (δηλαδή, αποτρύγωση και ριζική απόξεση), το βιοϋμένιο του στόματος και το μικροβιακό φορτίο επανέρχονται στα προθεραπευτικά επίπεδα σε μόλις 3 έως 7 ημέρες. Είναι προφανές ότι η κατάλληλη διαχείριση αυτών των παθογόνων απαιτεί επιπλέον ενέργειες, συμπεριλαμβανομένης της πρόβλεψης για αντιμικροβιακή θεραπεία. Ευτυχώς, σήμερα υπάρχουν διαθέσιμες τεχνολογίες που βοηθούν τους οδοντιάτρους να διαγιγνώσκουν σωστά και να παρακολουθούν τα επίπεδα των βακτηρίων που υπάρχουν στο στόμα των ασθενών τους. Υπάρχουν μόνο περίπου μία δεκάδα βακτήρια που είναι γνωστό ότι προκαλούν φλεγμονώδη αντίδραση η οποία είναι άμεσα υπεύθυνη για την προσβολή του περιοδοντίου και, από αυτά τα συγκεκριμένα παθογόνα, πέντε έχει δειχθεί ότι προκαλούν ανεξάρτητα ΚΑΝ. Μπορεί να γίνει εύκολα μία απλή καλλιέργεια ή ένα βακτηριακό τεστ DNA για να προσδιοριστούν οι αιτιολογικοί παράγοντες που εμπλέκονται σε κάθε περιστατικό. Υπάρχουν εμπορικά διαθέσιμες αρκετές διαγνωστικές δοκιμασίες και βρίσκονται υπό ανάπτυξη διάφορα τεστ εξειδικευμένης θεραπείας.

Η γνώση των ακριβών μικροοργανισμών μπορεί να καθοδηγήσει στη συνέχεια την επιλογή των τρόπων θεραπευτικής αντιμετώπισης. Το τελικό στοιχείο στην παρακολούθηση των θεραπευτικών αποτελεσμάτων του ιατρικού μοντέλου περιλαμβάνει απλώς τη μεταθεραπευτική επανάληψη των εργαστηριακών δοκιμασιών για τον έλεγχο της παρουσίας των αιτιολογικών παραγόντων. Η θεραπευτική επιτυχία επιτυγχάνεται όταν η αρχική θεραπεία ή οι επακόλουθες θεραπείες συντελούν στην πλήρη εκρίζωση των αιτιολογικών παραγόντων ή τη μείωσή τους σε επίπεδα που βρίσκονται κάτω από τα καθιερωμένα όρια κινδύνου.

Συμπέρασμα

Η ιδέα ότι η περιοδοντική νόσος κατέχει μία αιτιολογική θέση στη σχέση της με την ΚΑΝ σήμερα γίνεται ταχύτατα αποδεκτή. Οι οδοντίατροι έχουν μία νέα και μεγαλύτερη ευθύνη να κινητοποιούν τους ασθενείς τους να φροντίζουν τα περιοδοντικά τους προβλήματα. Πλέον, δεν είναι μόνο το στοματικό περιβάλλον που βρίσκεται σε κίνδυνο από αυτά τα φονικά βακτήρια και οι ασθενείς που κατανοούν αυτούς τους κινδύνους είναι πιο πιθανόν να αποδεχθούν τη θεραπεία. Οι γιατροί πρέπει να προσβλέπουν στην οδοντιατρική για την παροχή αυτής της λύσης όσον αφορά στην ΚΑΝ. Αυτό θα περιλαμβάνει τη θεραπεία του 50 έως 60% των ασθενών τους που έχουν περιοδοντική νόσο και βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο για καρδιακή προσβολή και εγκεφαλικό. Τι θα γίνει εάν αύριο αλλάξουν οι οδηγίες αναφορικά με την καθιερωμένη φροντίδα και απαιτείται οι γιατροί να αντιμετωπίζουν την περιοδοντική νόσο ως αιτιολογικό παράγοντα για ΚΑΝ; Είναι η οδοντιατρική έτοιμη να απαντήσει επαρκώς στις απαιτήσεις;

Βιβλιογραφία

1. Eke PI, Dye BA, Wei L. Prevalence of periodontitis in adults in the United States: 2009 and 2010. J Dent Res. 2012;91(10):914-920.
2. Bale B, Doneen A, Vigerust DJ. High-risk periodontal pathogens contribute to the pathogenesis of atherosclerosis. Postgrad Med J. 2017;93:215-220.
3. Bale B, Doneen A. Beat the Heart Attack Gene. New York, NY: Turner Publishing; 2014.
4. COBE HM. Transitory bacteremia. Oral Surg Oral Med Oral Pathol. 1954;7(6):609-615.
5. Pessi T, Karthunen V, Karjalainen PP, et al. Bacterial signatures in thrombosis aspirates with myocardial infarction. Circulation. 2013;127(11):1219-1228.
6. Petersilka GJ, Ehmke B, Flemmig TF. Antimicrobial effects of mechanical debridement. Periodontol 2000. 2002;28:56-71.
7. University of Sydney. Treating gum disease improves vascular health in Indigenous Australians: study. ScienceDaily Website. https://www.sciencedaily.com/releases/2014/06/140626101710.htm. Published June 26, 2014. Accessed August 16, 2018

Αναδημοσίευση από το περιοδικό Inside Dentistry, Volume 14, Issue 9 – Σεπτέμβριος 2018