Πρόληψη: Οδηγίες στοματικής υγιεινής και παρότρυνση του ασθενούς (Part Β)

Συνέντευξη Dr. Eric Thevissen, περιοδοντολόγος και πρωτοπόρος της πρόληψης στο Βέλγιο

Κατά την άποψή σας, δαπανά ο οδοντίατρος αρκετό χρόνο για τη διάγνωση μιας νόσου;

Ασφαλώς, οι οδοντίατροι είναι ευσυνείδητοι επαγγελματίες που ασχολούνται με την εργασία τους. Το να δαπανήσουν χρόνο για την εξασφάλιση μιας σωστής διάγνωσης είναι κάτι που αποτελεί τον πυρήνα της εργασίας τους. Η εξέταση των ασθενών σημαίνει την εξερεύνηση και την αναζήτηση των πιο κρυμμένων προβλημάτων και ενοχλήσεων. Το επόμενο ερώτημα είναι και το πιο σημαντικό: είναι αυτό το πρόβλημα αρκετά έντονο ώστε να χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση, στο πολύ εγγύς μέλλον ή μήπως μπορούμε να περιμένουμε και να δούμε πώς θα εξελιχθεί; Αυτό είναι διαχείριση κινδύνου και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.

Συχνά, η πρόληψη παραμελείται στα οδοντιατρεία υπέρ της διάγνωσης και της επανορθωτικής θεραπείας. Πώς μπορούν οι επαγγελματίες της οδοντιατρικής να ενσωματώσουν την πρόληψη στην καθημερινή τους πράξη, ειδικότερα την πρωτογενή πρόληψη;

Θα έλεγα, μάλλον, ότι η πρόληψη δεν παραμελείται. Το 65 τοις εκατό των γενικών οδοντιάτρων δίνουν πληροφορίες σχετικά με τη στοματική υγιεινή ως μία τυπική διαδικασία. Ανάλογα με τη συμμόρφωση του ασθενούς, ο γενικός οδοντίατρος μπορεί να αποφασίσει να δαπανήσει περισσότερο χρόνο στην καθοδήγηση του ασθενούς. Αυτό απαιτεί λεπτούς χειρισμούς, καθώς δεν μπορεί κανείς να κρίνει από το πρόσωπο ενός ασθενούς το πόσο έντονα κίνητρα έχει ή όχι, ούτε για το τι τον ενδιαφέρει. Αυτό είναι κάτι που δεν ερωτάται στους ασθενείς και, γι’ αυτό, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι δεν παρέχεται αρκετός χρόνος για την επικοινωνία.

Ζητάω από τους οδοντιάτρους να κάνουν ένα πείραμα στην αίθουσα αναμονής του ιατρείου τους. Ενόσω ο ασθενής περιμένει για το ραντεβού του, του δίνεται ένα σύντομο ερωτηματολόγιο, όπου του ζητείται να γράψει λίγα λόγια σχετικά με το πώς αντιλαμβάνεται τη σωστή φροντίδα του στόματος στο σπίτι ή τη διαδικασία που ακολουθεί ο ίδιος. Κατόπιν, ο ασθενής μπορεί να ερωτηθεί εάν θα ενδιαφερόταν να μάθει περισσότερα σχετικά με αυτό. Χρησιμοποιούμε αυτή τη μέθοδο στην κλινική μας. Στην αίθουσα αναμονής οι ασθενείς έχουν χρόνο να σκεφθούν και μπορεί να εκπλαγεί κανείς από το πόσο ενδιαφέρον πραγματικά δείχνουν οι ασθενείς όταν τους δώσει κάποιος την ευκαιρία να επικοινωνήσουν και να προετοιμάσουν εκ των προτέρων τα ερωτήματά τους.

Για να είμαι ειλικρινής, πιστεύω ότι η πρωτογενής πρόληψη είναι αδύνατον να επιτευχθεί, επειδή δεν ελέγχουμε όλους τους επιδραστικούς παράγοντες, από τους οποίος κάποιοι μπορεί να έχουν σχέση με την υγεία ή τον ίδιο τον ασθενή. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να προσπαθούμε να προφυλάσσουμε τους ασθενείς από την ανάπτυξη τερηδόνας ή περιοδοντικής νόσου. Αυτό είναι κάπως μάταιο, από τη στιγμή που η τερηδόνα και η περιοδοντική νόσος είναι οι πιο διαδεδομένες μολυσματικές νόσοι που υπάρχουν σε κάθε ασθενή. Το 25 τοις εκατό των παιδιών ηλικίας 5 ετών έχουν ούλα που αιμορραγούν και αυτό το ποσοστό ανεβαίνει στο 55 τοις εκατό στους νέους ηλικίας 15 ετών. Η πρωτογενής πρόληψη είναι να τοποθετείς κάμερες ελέγχου της ταχύτητας στους αυτοκινητόδρομους: λειτουργεί συνεχώς και για τον καθένα, είναι πολύ αποτελεσματικό μέτρο και αναπόφευκτα δικαιολογημένο. Σήμερα, άκουσα στις ειδήσεις ότι, χάρη στις κάμερες ελέγχου ταχύτητας και άλλους κανόνες, ο αριθμός των ανθρώπων που χάνουν τη ζωή τους σε αυτοκινητικά δυστυχήματα μειώνεται. Αυτό είναι πρωτογενής πρόληψη. Ωστόσο, πιστεύω ακράδαντα στη δευτερογενή πρόληψη και αυτό σημαίνει ότι είναι καθήκον του οδοντιάτρου να εξετάζει και να παρεμβαίνει, κατά προτίμηση προτού εμφανιστούν επιβλαβή κλινικά σημεία.

Πόσο σημαντική είναι η φροντίδα στο σπίτι και τα υψηλής ποιότητας προϊόντα στοματικής υγιεινής, όπως αυτά της CURAPROX;

Είναι γεγονός ότι οι συσκευές στοματικής υγιεινής δεν θεωρούνται φαρμακευτικά προϊόντα και, ως εκ τούτου, δεν χρειάζεται να δοκιμαστούν σχολαστικά. Εάν μία εταιρεία σχεδιάσει μία καλή, ευπαρουσίαστη οδοντόβουρτσα, της δίνεται η άδεια να την παράγει και να την πουλάει, ακόμη και αν η βούρτσα δεν πληροί τα κριτήρια που χρειάζονται για να είναι μία αποτελεσματική οδοντόβουρτσα.

Συγκρίνοντας τα προϊόντα στοματικής υγιεινής από διάφορες εταιρείες, παρατηρούμε μία ποικιλία σχεδίων και χαρακτηριστικών. Αυτό είναι ενδιαφέρον, επειδή δεν υπάρχει το τέλειο βουρτσάκι μεσοδοντίων. Υπάρχουν πάντα συμβιβασμοί και κάτι που μπορεί να αρέσει σε κάποιους ασθενείς, άλλοι μπορεί να το απορρίπτουν ή να μη το εγκρίνουν. Ως οδοντίατροι, ο ρόλος μας είναι συμβουλευτικός.

Ποια είναι η κατάσταση της οδοντικής υγιεινής στο Βέλγιο; Με άλλα λόγια, πώς δείχνει το στόμα του Βέλγου;

Όταν πηγαίνω σε συνέδρια στο εξωτερικό και συναντώ συναδέλφους, αισθάνομαι τη δυσαρέσκειά τους όταν ακούνε ότι έρχομαι από το Βέλγιο. Το πρώτο πράγμα που με ρωτάνε είναι «Πώς μπορείτε να θεραπεύσετε μία περιοδοντική νόσο χωρίς έναν οδοντιατρικό υγιεινολόγο;» Για αυτούς, είναι σαν να υπάρχουν μπαρ και παμπ, αλλά όχι μπύρα.

Έχω διαβάσει κάποια άρθρα στα οποία συγκρίνονται οι δείκτες τερηδονισμένων, ελλειπόντων και εμφραγμένων δοντιών και οι δείκτες τερηδονισμένων, ελλειπόντων και εμφραγμένων επιφανειών σε παιδιά μεταξύ διαφορετικών Ευρωπαϊκών κρατών. Παρόλο που το Βέλγιο δεν βρίσκεται στην κορυφή της λίστας, δεν βρισκόταν και στις τελευταίες θέσεις. Σε άρθρα από τις ΗΠΑ, αναφέρεται ότι, στην ηλικία των 30 ετών, το 25 τοις εκατό του Αμερικανικού πληθυσμού έχει ήπια περιοδοντίτιδα, 60 τοις εκατό έχει χρόνια περιοδοντίτιδα και 15 τοις εκατό έχει επιθετική μορφή περιοδοντίτιδας. Τα ίδια ακριβώς ποσοστά ισχύουν και στην Ευρώπη. Το ερώτημα δεν είναι το κατά πόσον οι οδοντιατρικοί υγιεινολόγοι είναι απαραίτητοι, αλλά τι ποσοστό του πληθυσμού που επισκέπτεται έναν οδοντίατρο έχει την οικονομική δυνατότητα να πάει σε έναν οδοντίατρο ή οδοντιατρικό υγιεινολόγο. Παρόλα αυτά, φαίνεται ότι είμαστε σε θέση να διαχειριστούμε την περιοδοντική κατάσταση στο Βέλγιο και αυτός ήταν ένας από τους λόγους της δεύτερης μελέτης.

Η προσθήκη ενός οδοντιατρικού υγιεινολόγου έχει σημασία από οικονομικής άποψης ή η πρόληψη δημιουργεί οικονομικό θέμα για το οδοντιατρείο, εάν αυτό έχει ήδη αυξημένα έσοδα με τα εμφυτεύματα;

Αντιλαμβάνομαι τη σκέψη σας ότι, στον ιδανικό κόσμο της πρόληψης, τα οδοντικά εμφυτεύματα δεν έχουν θέση, επειδή θα πρέπει να γίνεται κάθε δυνατή προσπάθεια να αποφεύγεται η θεραπεία με εμφυτεύματα. Θυμάμαι τον Καθ. Jan Lindhe να λέει ότι, σήμερα, πάρα πολλά θεραπεύσιμα δόντια εξάγονται για να αντικατασταθούν από οδοντικά εμφυτεύματα. Ως περιοδοντολόγος, συμφωνώ με τον Καθ. Jan Lindhe: ένα οδοντικό εμφύτευμα αποτελεί ένα αποτελεσματικό εργαλείο για την αποκατάσταση μιας νωδής περιοχής, αλλά μόνον όταν έχουν εξεταστεί όλες οι άλλες επιλογές. Συχνά, όμως, η ζωή αποφασίζει διαφορετικά και, στο Πανεπιστήμιο Ghent, βλέπω πολλούς νέους ανθρώπους να αναζητούν οδοντιατρική φροντίδα λόγω, επί παραδείγματι, κατάγματος ενός ή περισσοτέρων προσθίων δοντιών λόγω ατυχημάτων με ποδήλατο ή άλλα, μερικές φορές υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών. Αυτοί οι φοιτητές δεν θέλουν να βάλουν κινητές οδοντοστοιχίες εφ’ όρου ζωής. Όσον αφορά στο πρώτο μέρος της ερώτησης, ασφαλώς και η προσθήκη ενός οδοντιατρικού υγιεινολόγου έχει νόημα από οικονομικής άποψης. Ο σκοπός αυτής της ενέργειας είναι να απαλλαγεί ο οδοντίατρος από εκείνες τις εργασίες που μπορούν να ανατεθούν σε βοηθητικό προσωπικό. Δεύτερον, οι οδοντιατρικοί υγιεινολόγοι μπορούν να εκπαιδευτούν να επικοινωνούν με τους ασθενείς όσον αφορά στα προβλήματά τους και να απαντούν στα ερωτήματά τους. Η ανάθεση της προληπτικής φροντίδας στον οδοντιατρικό υγιεινολόγο σημαίνει ότι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να υποβάλλονται σε θεραπεία πρόληψης και επανεξετάσεις. Επίσης, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τους ασθενείς που ζουν σε οίκους ευγηρίας. Από τη στιγμή που στο νοσηλευτικό προσωπικό δεν επιτρέπεται να παρέχουν οδοντιατρική θεραπεία, είμαστε χαρούμενοι για το γεγονός ότι, στο εγγύς μέλλον, θα υπάρχουν οδοντιατρικοί υγιεινολόγοι οι οποίοι θα μπορούν να παρέχουν σε αυτούς τους ανθρώπους την απαραίτητη προληπτική φροντίδα.

Τι είδους πρόληψη κάνει ο Βέλγος οδοντίατρος στο ιατρείο του; Πόσο χρόνο αφιερώνετε στην πρόληψη;

Υποθέτοντας ότι οι ασθενείς επισκέπτονται τον γενικό τους οδοντίατρο σε ετήσια βάση, η αφαίρεση της υπερουλικής τρυγίας και η υποουλική απόξεση αβαθών θυλάκων αποτελεί μία τυπική διαδικασία. Ο Ολλανδικός Περιοδοντικός Δείκτης Διαλογής αποτελεί ένα τέλειο εργαλείο για τη διαλογή ασθενών όσον αφορά στην περιοδοντική νόσο και την ανάγκη για θεραπεία, αλλά, δυστυχώς, αυτός ο δείκτης δεν τυγχάνει ακόμη ευρείας εφαρμογής, παρόλο που υπάρχει αποζημίωση για αυτού του είδους την εξέταση. Εάν ένας γενικός οδοντίατρος παρατηρήσει ότι τα ούλα αιμορραγούν εύκολα ή ότι ο ασθενής παραπονείται για περιοδοντική μόλυνση, τότε χρησιμοποιείται η περιοδοντική μήλη και ο ασθενής τελικά θα παραπεμφθεί σε έναν περιοδοντολόγο.

Το Πανεπιστήμιο Leuven-Limburg και το Πανεπιστημιακό Κολέγιο Artevelde (στο Ghent) προσφέρουν ένα νέο επαγγελματικό πρόγραμμα πτυχίου bachelor στην οδοντιατρική υγιεινή. Συνιστά αυτό μία σημαντική εξέλιξη;

Σαφώς και είναι μία σημαντική εξέλιξη. Είναι κρίμα που αυτό το πρόγραμμα δεν προσφέρεται ακόμη στο γαλλόφωνο τμήμα του Βελγίου. Ας ελπίσουμε ότι θα μας ακολουθήσει το συντομότερο δυνατόν, ώστε να εξασφαλιστεί ένα ομοιόμορφο επίπεδο οδοντιατρικής φροντίδας σε εθνικό επίπεδο. Από τη στιγμή που το Leuven και το Ghent είναι τα μοναδικά Φλαμανδικά πανεπιστήμια όπου μπορεί κανείς να παρακολουθήσει ένα προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών στην οδοντιατρική, είναι λογικό ότι οι οδοντιατρικοί υγιεινολόγοι θα εκπαιδευτούν στα ίδια αυτά τα πανεπιστήμια και ότι οι επαγγελματικές ομάδες θα αρχίσουν να εργάζονται μαζί στα οδοντιατρεία.

Όταν βλέπετε τους Ολλανδούς γείτονές σας, τι νομίζετε ότι πρέπει να αντιγραφεί στο Βέλγιο;

Στην Ολλανδία, έχουν περισσότερα από 50 χρόνια εμπειρίας με τους οδοντιατρικούς υγιεινολόγους. Αυτό το επάγγελμα εκπροσωπείται επαρκώς και έχει μία ισχυρή, σκληρά εργαζόμενη και συνδικαλισμένη κοινότητα. Εμείς, στο Βέλγιο, πάντοτε σεβόμασταν και θαυμάζαμε τον πρωτοποριακό τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένη η οδοντιατρική περίθαλψη στην Ολλανδία. Παρόλο που χρειάστηκε να διεξαχθούν σκληρές συζητήσεις, πάντοτε κατέληγαν σε μία κοινή συμφωνία. Σήμερα, στην Ολλανδία, υπάρχουν μέχρι και δέκα επίπεδα επαγγελματιών της οδοντιατρικής, από ειδικούς μέχρι βοηθούς οδοντιατρείου. Δεν νομίζω ότι θα δούμε ποτέ αυτού του είδους την πρόοδο στο Βέλγιο.

Το πλεονέκτημα για εμάς του να βρισκόμαστε πιο πίσω είναι ότι μπορούμε να αντιγράψουμε τα καλύτερα σημεία που έχει αποδειχθεί ότι είναι σταθερά και λειτουργούν και να καθυστερήσουμε τα πιο περίπλοκα ή διακινδυνευμένα σημεία, μέχρις ότου διαπιστώσουμε ότι λειτουργούν εκεί.

Ελπίζω ότι οι οδοντιατρικοί υγιεινολόγοι θα ενσωματωθούν εύκολα στον χώρο εργασίας του οδοντιατρείου και ότι το μέλλον τους θα είναι τόσο λαμπρό όσο είναι και στην Ολλανδία.

Τέλος, πώς βλέπετε το μέλλον της οδοντιατρικής στο Βέλγιο;

Όταν αποφοίτησα, το 1986, ως περιοδοντολόγος είχα δύο όνειρα, το πρώτο από τα οποία ήταν η επίσημη αναγνώριση του διπλώματός μας ως ειδικών στην περιοδοντολογία και την εμφυτευματολογία του στόματος. Αυτό το όνειρο εκπληρώθηκε μόλις το 2003. Το δεύτερο όνειρό μου ήταν να νομιμοποιηθούν οι οδοντιατρικοί υγιεινολόγοι ώστε να εργάζονται στο Βέλγιο και, καθώς γνωρίζετε, αυτό επίσης έγινε πραγματικότητα από το 2019. Έτσι, το μέλλον διαγράφεται λαμπρό. Ευτυχώς, δεν ανέφερα πόσο χρόνο χρειάστηκε για να γίνουν πραγματικότητα τα όνειρά μου!

Κοιτάζοντας δέκα χρόνια πίσω, το να παίρνει κανείς ψηφιακά αποτυπώματα με σαρωτές στόματος ήταν ακόμη μία ουτοπία και, επίσης, δεν υπήρχαν συστήματα πλοήγησης για εμφυτευματική θεραπεία και δεν είχαμε ακόμη αυτά τα συνθετικά υλικά με νανοσωματίδια υδροξυαπατίτη. Η οδοντιατρική έχει προοδεύσει με τέτοια ταχύτητα, που το μέλλον είναι σήμερα.

Παρόλα αυτά, κατά τη γνώμη μου, η συνεχώς διογκούμενη τάση προς την κοσμητική οδοντιατρική είναι σχεδόν ανησυχητική. Δεν υπάρχει τίποτε κακό με την υψηλή ζήτηση για αισθητικές οδοντιατρικές θεραπείες, επειδή έχει αποδειχθεί ότι αυτοί οι ασθενείς δείχνουν μεγαλύτερη συμμόρφωση όσον αφορά στην φροντίδα των δοντιών τους. Όμως, υπάρχει μία τάση στο να θεωρεί κανείς ότι η εμφάνιση είναι πιο σημαντική από τη λειτουργία. Πολλοί ασθενείς προτιμούν να κάνουν λεύκανση των δοντιών τους παρά να υποβληθούν σε περιοδοντική θεραπεία για να διασώσουν τα φυσικά τους δόντια. Παρόλο που προβάλλουν το επιχείρημα ότι η περιοδοντική θεραπεία δεν αποζημιώνεται από το σύστημα υγείας, αυτό το επιχείρημα δεν εγείρεται όταν αναζητούν αισθητική οδοντιατρική θεραπεία.

Μία άλλη, μάλλον λυπηρή παρατήρηση είναι το γεγονός ότι μεγάλες εταιρείες επενδύουν σε οδοντιατρικές κλινικές και προσλαμβάνουν οδοντιάτρους ως υπαλλήλους. Ασφαλώς, αυτό είναι ένα σημείο των καιρών. Το να είναι κάποιος διευθυντής μιας ομαδικής κλινικής σήμερα έχει καταστεί μία εργασία πλήρους απασχόλησης και δεν έχει να κάνει τίποτα σχεδόν με αυτήν την ίδια την οδοντιατρική. Ας ελπίσουμε ότι η οικονομική διαχείριση αυτών των κλινικών δεν είναι πιο σημαντική από τους ασθενείς και ότι οι οδοντίατροι που εργάζονται στο σύστημα αυτό εξακολουθούν να έχουν το ίδιο αίσθημα ευθύνης απέναντι στους ασθενείς τους.

Αναδημοσίευση από το περιοδικό Prevention, 1/2018

Διαβάστε επίσης: Πρόληψη: Οδηγίες στοματικής υγιεινής και παρότρυνση του ασθενούς (Part A)