Η πρόληψη δεν είναι μόνο για τα παιδιά και τους νέους

Μία συνέντευξη με τον Καθ. Ivo Krejci πάνω στην δια βίου οδοντιατρική καθοδήγηση

O Καθηγητής Τερηδονολογίας και Ενδοδοντίας Ivo Krejci (Πανεπιστήμιο της Γενεύης, Ελβετία) σε παλαιότερο άρθρο του με τίτλο «Lebenslanges ´Dental Coaching´ anstelle ästhetischer Zahnmedizin» [δια βίου οδοντιατρική καθοδήγηση αντί για αισθητική οδοντιατρική] υποστήριξε ότι η επαγγελματική ενθάρρυνση, εκπαίδευση και οι επανεξετάσεις, καθώς και οι ακριβείς, μη επεμβατικές θεραπείες, θα πρέπει να είναι το κύριο αντικείμενο της ομάδας του ιατρείου αναφορικά με την συντήρηση της στοματικής υγείας.

Καθ. Krejci, ποιο είναι το κύριο μήνυμά σας όσον αφορά στη σύγχρονη πρόληψη της τερηδόνας;

Καθ. Krejci: Σκοπός της σύγχρονης οδοντιατρικής δεν είναι η προσωρινή επιδιόρθωση των βαριών κλινικών συμπτωμάτων με τη μορφή μεγάλων τερηδονικών βλαβών και βαθιών περιοδοντικών θυλάκων, αλλά η δια βίου οδοντική υγεία του πληθυσμού, την οποία εγώ ορίζω ως την απουσία κλινικών συμπτωμάτων. Το άρθρο μου επικεντρώθηκε σε μία πτυχή αυτής της ιδέας, δηλαδή στις αιτίες, τα συμπτώματα και τη θεραπεία της τερηδόνας, μίας χρόνιας δια βίου λοίμωξης της βιομεμβράνης, τα κλινικά συμπτώματα της οποίας, με την μορφή τερηδονικών βλαβών, είναι ακόμα κάποιοι από τους συνηθέστερους λόγους εξαγωγής. Γνωρίζω ότι μιλάω αντίθετα με τη συνήθη διδακτική άποψη, που αντιμετωπίζει την τερηδόνα και την περιοδοντίτιδα ως μη μεταδοτικές νόσους, αλλά θα ήταν υπερβολικό για αυτήν τη συνέντευξη να εξηγήσω τους λόγους αυτής της στάσης μου με λεπτομέρεια.

Εκτός από την ολοένα και περισσότερο κατακρινόμενη φθορίωση, το βιοδιαθέσιμο ασβέστιο, η εξουδετέρωση των οξέων και τα αβλαβή υποκατάστατα της ζάχαρης μπορούν να χαρακτηριστούν ως σημαντικοί παράγοντες στην πρόληψη των συμπτωμάτων της τερηδόνας όσο ο ασθενής δεν θέλει να μετριάσει την υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης. Τρία ακόμα μέτρα είναι τουλάχιστον εξίσου σημαντικά: πρώτον, η πρώιμη διάγνωση της αρχόμενης τερηδόνας, δεύτερον η δια βίου περιοδική επαγγελματική ενθάρρυνση, εκπαίδευση και παρακολούθηση μίας αποτελεσματικής, ατραυματικής ρουτίνας οδοντικής φροντίδας στο σπίτι, και τρίτον η χρήση μη επεμβατικών συγκολλούμενων αποκαταστάσεων σύνθετης ρητίνης που θα σταματήσουν ή τουλάχιστον θα καθυστερήσουν τα υποκλινικά συμπτώματα της τερηδόνας με την έννοια της δευτερογενούς πρόληψης. Οι άμεσες και έμμεσες ελάχιστα επεμβατικές αποκαταστάσεις σύνθετης ρητίνης συμπληρώνουν αυτή τη φιλοσοφία σε ασθενείς που εισάγονται σε αυτήν την ιδέα με υπάρχουσες μεγάλες τερηδονικές βλάβες ή με υπάρχουσες αποκαταστάσεις.

Γιατί ακόμα διαχωρίζουμε την πρόληψη της περιοδοντίτιδας και την πρόληψη της τερηδόνας;

Είναι δύσκολο να απαντήσουμε, καθώς και τα δύο προβλήματα έχουν να κάνουν με την ανοσολογία και μία παθολογική βιομεμβράνη. Αυτός ο διαχωρισμός δεν έχει κανένα νόημα. Θα έπρεπε να μιλάμε πάντα για ταυτόχρονη πρόληψη της τερηδόνας και της περιοδοντίτιδας, όχι δύο ξεχωριστών προβλημάτων. Ανάλογα με την κατάσταση του κάθε ασθενή, η έμφαση μπορεί να είναι περισσότερο στην πρόληψη της τερηδόνας και/ή της περιοδοντίτιδας, αλλά δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι μία φιλοσοφία που προσανατολίζεται στη δια βίου πρόληψη θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη όχι μόνο την τερηδόνα και την περιοδοντίτιδα, αλλά και την διάβρωση, την αποτριβή, το τραύμα, τις διαταραχές της σύγκλεισης και τις ρωγμές.

Αναφερθήκατε στην παθολογική βιομεμβράνη. Τι συστήνετε: πλήρη απομάκρυνση ή διατάραξη της βιομεμβράνης;

Η βιομεμβράνη στην πραγματικότητα προστατεύει τα δόντια, οπότε είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση. Επομένως, η μόνιμη απομάκρυνσή της από το στόμα θα ήταν αντιπαραγωγική. Μέσω της για την ώρα μη προλαμβανόμενης λοίμωξής της με βακτήρια που προκαλούν τερηδόνα και περιοδοντίτιδα, γίνεται δυνητικά παθογόνος. Αυτή η παθογονικότητα μπορεί να αναπτυχθεί μόνο εάν υπάρχουν δύο συνθήκες: Πρώτον, η βιομεμβράνη πρέπει να είναι επαρκώς δομημένη, το οποίο απαιτεί 24 με 48 ώρες μετά το σχηματισμό της, και δεύτερον, πρέπει να υπάρχουν κάποιες παράμετροι. Ένα παράδειγμα είναι η επαναλαμβανόμενη περίσσεια ζάχαρης στην διαδικασία της τερηδόνας.

Αυτά τα συμπεράσματα αποτελούν τη βάση για την προληπτική φιλοσοφία: αποδεχόμαστε την μολυσμένη και δυνητικά παθογόνο βιομεμβράνη και δεν την απομακρύνουμε μόνιμα από το στόμα. Αναγνωρίζουμε ότι μία αλλαγή στις συνθήκες- για παράδειγμα, μέσω της δραστικής μείωσης της κατανάλωσης ζάχαρης- θα ήταν πολύ ευπρόσδεκτη, αλλά δύσκολο να εφαρμοστεί στην πράξη μακροπρόθεσμα. Έτσι προσεγγίζουμε τη δομή της βιομεμβράνης και προλαμβάνουμε την ανάπτυξη παθογονικότητάς της. Η λύση είναι απλή: πρέπει απλώς να διαταράσσουμε τακτικά, δηλαδή κάθε 24 ώρες, τη δομή της βιομεμβράνης εντατικά σε όλες τις επιφάνειες του δοντιού. Τα χημικά και τα φάρμακα δεν βοηθούν πολύ, καθώς η βιομεμβράνη έχει πολύ ισχυρούς μηχανισμούς άμυνας.

Στο άρθρο σας, μιλήσατε για δια βίου οδοντιατρική καθοδήγηση. Τι εννοείτε με αυτό;

Η πρόληψη δεν είναι μόνο για τα παιδιά και τους νέους. Καθώς η τερηδόνα και η περιοδοντίτιδα είναι δια βίου λοιμώξεις και οι τερηδονικές βλάβες, η διάβρωση, οι αποτριβές, το τραύμα και οι οδοντικές ρωγμές μπορούν να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία, η δια βίου πρόληψη είναι αναπόφευκτη. Αυτή η δια βίου οδοντιατρική καθοδήγηση βασίζεται στα προληπτικά μέτρα που ήδη αναφέρθηκαν, τα οποία συμπληρώνονται από την τακτική επαγγελματική παρακολούθηση με διαγνωστικά μέσα υψηλής τεχνολογίας για να εντοπίζονται τα συμπτώματα στο υποκλινικό στάδιο, επιτρέποντας έτσι τη μη επεμβατική θεραπεία όπου απαιτείται.

Θεραπεία, διάγνωση, πρόληψη- ποιες είναι οι συγκεκριμένες συστάσεις σας;

Δεν μπορούμε να προβλέψουμε με αρκετή αξιοπιστία τι κίνδυνο έχει ένας ασθενής να αναπτύξει συμπτώματα με τη μορφή τερηδονικών βλαβών ή περιοδοντικών θυλάκων. Είναι ακόμα δυσκολότερο να το προβλέψουμε για συγκεκριμένες περιοχές του δοντιού. Και ακόμα και αν μπορούσαμε, τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν ανά πάσα στιγμή. Ο κίνδυνος της πολύ μικρής ή της πολύ μεγάλης πρόληψης στη λάθος οδοντική επιφάνεια είναι επομένως πολύ υψηλός. Αυτό έχει εφαρμογή με τον ίδιο τρόπο στην διάβρωση, στις αποτριβές και στις ρωγμές. Για αυτόν το λόγο είναι πιο αποτελεσματικό στη σημερινή οδοντιατρική να περιμένουμε να αναπτυχθούν τα συμπτώματα, παρέχοντας πληροφορίες για τον κίνδυνο ειδικές για την περιοχή. Όμως, εάν περιμένουμε αρκετά ώστε τα συμπτώματα να είναι κλινικά ορατά, είναι ήδη πολύ αργά και επιστρέφουμε στην οδοντιατρική του δέκατου ένατου αιώνα. Εάν κάποιος έχει τη διαγνωστική ευκαιρία να αναγνωρίσει τα συμπτώματα πολύ πριν την κλινική τους εκδήλωση, μία τέτοια γίνεται ξαφνικά πολύ ενδιαφέρουσα.

Γνωρίζουμε ότι χρειάζονται χρόνια για να αναπτυχθούν κλινικά εμφανή συμπτώματα στην τερηδόνα όπως επίσης και στην περιοδοντίτιδα. Εάν η διάγνωση γίνεται με επαρκή αξιοπιστία και εάν είναι διαθέσιμες διαγνωστικές μέθοδοι που να ανιχνεύουν τα συμπτώματα στο υποκλινικό στάδιο, θα έχουμε αρκετό χρόνο για να τα αντιμετωπίζουμε με μη επεμβατικές μεθόδους.

Ως οδοντίατροι, αντιμετωπίζουμε τα συμπτώματα της τερηδόνας μόνο με τις επανορθωτικές μας μεθόδους. Για τεχνικούς και πρακτικούς λόγους, συνηθίζαμε να αντιμετωπίζουμε τα συμπτώματα μόνο σε μεταγενέστερο στάδιο, όταν οι τερηδονικές βλάβες είχαν αναπτυχθεί σε κοιλότητες, επειδή τα διαγνωστικά μέσα δεν ήταν τόσο προηγμένα και η επανορθωτική θεραπεία βασιζόταν σε μακρομηχανικές αρχές. Χρειαζόμασταν μία τρύπα ώστε να έχουμε κάτι να γεμίσουμε. Σήμερα, δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά αυτή η ιδέα στην αρχή της. Από επαγγελματική άποψη, εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε τα συμπτώματα, αλλά έχουμε και άλλα διαγνωστικά εργαλεία και θεραπείες, οπότε δεν χρειαζόμαστε μακροσυγκράτηση για την αποκατάσταση. Αυτό μας επιτρέπει να ενεργούμε πολύ νωρίτερα και να χρησιμοποιούμε μη επεμβατικές μεθόδους.

Θα πρέπει να επικεντρωνόμαστε στην πρωτογενή ή στη δευτερογενή πρόληψη;

Η ατομική πρωτογενής πρόληψη είναι το θεμέλιο για τα πάντα, αλλά κανένας δεν είναι τέλειος. Μόνο με τα εργαλεία πρωτογενούς πρόληψης που έχουμε σήμερα, δεν θα μπορέσουμε να σώσουμε την ανθρωπότητα. Παρόλη την προσπάθειά μας, θα εμφανιστούν συμπτώματα. Για αυτό το λόγο η φιλοσοφία μας δεν βασίζεται μόνο στην πρωτογενή πρόληψη. Ενσωματώνει επίσης την δευτερογενή πρόληψη, η οποία στοχεύει στο να σταματήσει τα συμπτώματα μη επεμβατικά στα αρχικά στάδια ώστε να μην γίνουν περισσότερο κλινικώς σοβαρά. Η μη επεμβατική δευτερογενής πρόληψη φαίνεται να είναι το εργαλείο εκλογής, δεδομένων των τρεχουσών συνθηκών μας και των μέσων που έχουμε σήμερα διαθέσιμα.

Τι ρόλο παίζει η ατομική στοματική υγιεινή στο σπίτι στην πρόληψη της τερηδόνας κατά τη γνώμη σας;

Η ατομική στοματική υγιεινή στο σπίτι από τον ασθενή είναι το πιο σημαντικό τμήμα για εμένα. Μπορεί να ακούγεται θρασύ, αλλά πολλοί άνθρωποι δε μπορούν να βουρτσίσουν και δεν γνωρίζουν ποια εργαλεία, προϊόντα και τεχνικές είναι τα καλύτερα και πιο αποτελεσματικά για την ιδιαίτερη κατάστασή τους. Είμαι πεπεισμένος ότι η στοματική φροντίδα στο σπίτι μπορεί να έχει μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα μόνο όταν επιβλέπεται από έναν οδοντιατρικό επαγγελματία. Αυτός ο επαγγελματίας δεν μπορεί να θεραπεύσει τον ασθενή, και δεν θα είχε νόημα να αφαιρεί ο επαγγελματίας τέλεια την βιομεμβράνη κάθε μέρα, καθώς αυτό θα απαιτούσε να έρχεται ο ασθενής στο ιατρείο κάθε μέρα. Ακόμα και εάν αυτός είχε αυτήν την οικονομική δυνατότητα, θα οδηγούσε σε χάος στις δημόσιες συγκοινωνίες και θα είχε πολύ λίγο νόημα. Έτσι, είναι πιο λογικό να αναθέτουμε αυτήν τη δουλειά στον ασθενή και τα τον ενημερώνουμε, να τον εκπαιδεύουμε και να τον παρακολουθούμε όσο χρειάζεται, καθώς και να τον διορθώνουμε και να τον ενθαρρύνουμε όταν χρειάζεται, όχι μόνο μία φορά, αλλά ξανά και ξανά.

Χειροκίνητη η ηλεκτρική οδοντόβουρτσα, νήμα ή μεσοδόντια βουρτσάκια, οδοντόπαστα με ή χωρίς φθόριο- η ιδιαίτερη περίσταση θα πρέπει να καθορίζει ποια εργαλεία χρειάζονται. Ως οδοντιατρικοί επαγγελματίες, έχουμε τις γνώσεις για να παρέχουμε τη σωστή διάγνωση και για να συμβουλεύουμε τον ασθενή για τα ποια εργαλεία, προϊόντα και τεχνικές θα ήταν τα πιο αποτελεσματικά, τα ταχύτερα και φθηνότερα για την ιδιαίτερη περίπτωσή του. Μπορούμε ακόμα να επέμβουμε εάν χρειάζεται επαγγελματική θεραπεία και πριν εμφανιστούν κλινικά ορατά συμπτώματα.

Τέλος, πώς είναι η δική σας στοματική υγιεινή;

Πολύ καλή. Παρόλο που χρειάστηκε να ζήσω την οδοντιατρική της δεκαετίας του 1960 ως παιδί, έχω ακόμα όλα μου τα δόντια ζωτικά και όλα είναι σε καλή κατάσταση. Βοηθάει το ότι η γυναίκα μου είναι υγιεινολόγος. Είναι το καλύτερο πράγμα που θα μπορούσε να μου συμβεί από πολλές απόψεις.

Αναδημοσίευση από το περιοδικό Prevention, Ιανουάριος 2018