Δόντι ή εμφύτευμα;

Στο ερώτημα δόντι ή εμφύτευμα απαντά ο Gordon J. Christensen, DDS, MSD, PhD

Ιδρυτής και διευθυντής ενός διεθνούς οργανισμού συνεχιζόμενης εκπαίδευσης για οδοντιάτρους που ιδρύθηκε το 1981. Επίσης, είναι συνιδρυτής του οργανισμού CLINICIANS REPORT, που από το 1976 διεξάγει έρευνες σε όλους τους τομείς της οδοντιατρικής. Διατηρεί ιδιωτικό οδοντιατρείο στο Provo, Utah, ΗΠΑ.

Συχνά παρατηρείται οδοντιάτροι να εξάγουν δόντια, τα οποία είναι αποκαταστάσιμα, και να τοποθετούν στη θέση τους οδοντικά εμφυτεύματα και στεφάνες ή ακίνητες προσθέσεις. Μερικοί ασθενείς προτρέπονται να εξαγάγουν τα δόντια τους και να τα αντικαταστήσουν με επιεμφυτευματικές ακίνητες προσθέσεις, με ένα πολύ μεγάλο κόστος. Μερικοί από αυτούς έχουνν δόντια τα οποία έχουν αποκατασταθεί λειτουργικά και, παρόλα αυτά, δέχονται συμβουλές για να τα εξαγάγουν. Η ερώτηση είναι η εξής: 

Θα πρέπει να εξακολουθούμε να ενθαρρύνουμε τους ασθενείς να διατηρούν τα δόντια που απαιτούν σημαντική επανορθωτική και/ή περιοδοντική θεραπεία; 

Απάντηση: Ως προσθετολόγος, τοποθετώ και αποκαθιστώ εμφυτεύματα για περισσότερα από 30 χρόνια και έχω παρατηρήσει σημαντική και εντυπωσιακή επιτυχία. Ωστόσο, τώρα που έχουμε παρακολουθήσει τα ριζόμορφα εμφυτεύματα για πολλά χρόνια, έχουμε αποκτήσει πολύ περισσότερες γνώσεις σχετικά με τα πλεονεκτήματα και τους περιορισμούς τους.

Θα συζητήσω εν συντομία τις παρατηρήσεις μου, οι οποίες βασίζονται στην έρευνα και την προσωπική μου εμπειρία, έχοντας την ευκαιρία να παρακολουθήσω χιλιάδες δοντιών και εμφυτευμάτων σε λειτουργία για αρκετές δεκαετίες.

Ποιες είναι οι καταστάσεις που υπαγορεύουν την εξαγωγή ενός δοντιού;

Υπάρχουν πολλές καταστάσεις που κάνουν τους οδοντίατρους να προτείνουν την εξαγωγή ενός δοντιού και οι περισσότεροι οδοντίατροι γνωρίζουν πολύ καλά αυτές τις καταστάσεις. Παρόλα αυτά, με τις σωστές κλινικές ικανότητες, ακόμη και τα περισσότερα από τα ακόλουθα είδη προβλημάτων μπορούν να αντιμετωπιστούν με επιτυχία χωρίς εξαγωγή των δοντιών:

• Οδοντική τερηδόνα που προσβάλλει το μεγαλύτερο μέρος του μυλικού τμήματος του δοντιού
• Βρυγμός και συνοδός μασητική αποτριβή που έχει ως συνέπεια την καταστροφή του μεγαλύτερου μέρους του μυλικού τμήματος του δοντιού
• Ενεργός περιοδοντική νόσος με σημαντική κινητικότητα των δοντιών
• Προχωρημένη απώλεια οστού και επακόλουθη σημαντική κινητικότητα των δοντιών
• Κατακόρυφο κάταγμα δοντιού
• Κάταγμα δοντιού ακρορριζικά της οστικής ακρολοφίας
• Απορρόφηση δοντιού με αδυναμία αφαίρεσης αρκετού μέρους της απορρόφησης για σωστή αποκατάσταση
• Ατυχήματα που προκαλούν κάταγμα δοντιού, εισώθηση και κάταγμα οστού
• Έλλειψη συνεργασίας του ασθενούς όσον αφορά στη στοματική υγιεινή
• Έλλειψη συνεργασίας του ασθενούς όσον αφορά στη διατροφή
• Οικονομική αδυναμία κάλυψης του κόστους της θεραπείας
• Συνδυασμός δύο ή περισσοτέρων από τις παραπάνω καταστάσεις

Προτροπή του ασθενούς για την εξαγωγή δοντιών;

Εμείς οι οδοντίατροι πρέπει να αναλάβουμε ένα μέρος της ευθύνης για την επιθυμία των ασθενών να εξαγάγουν δόντια. Οι ασθενείς είναι πιθανόν να νοιώσουν μεγάλη απογοήτευση από τη συνεχή ανάγκη για αποκαταστάσεις των δοντιών τους και τη συνεχιζόμενη εμφάνιση οδοντικής τερηδόνας, περιοδοντικής νόσου ή μασητικής αποτριβής.

Συμβουλεύουμε επαρκώς τους ασθενείς μας σχετικά με τους τρόπους που μπορούν να εφαρμόσουν για τη μείωση ή την εξάλειψη της οδοντικής τερηδόνας, την επιβράδυνση της περιοδοντικής νόσου ή την πρόληψη της σημαντικής φθοράς των δοντιών τους; Είναι πεπεισμένος ότι πολλοί από εμάς θα μπορούσαμε να είμαστε καλύτεροι σε αυτόν τον τομέα.

Υπάρχει επίσης το θέμα της συμπεριφοράς των ασθενών αναφορικά με τη διατροφή, τη στοματική υγιεινή και πολλούς άλλους παράγοντες που δρουν αρνητικά στην άριστη υγεία του στόματος. Η αλλαγή της συμπεριφοράς ενός ενήλικα είναι σχεδόν αδύνατη χωρίς εκπαίδευση και κίνητρο.

Δεν είχα καμία οδοντιατρική εκπαίδευση ως παιδί και είχα πολλές τερηδονικές βλάβες που απαιτούσαν σημαντική επανορθωτική θεραπεία, καθώς εισερχόμουν στην οδοντιατρική σχολή.

Αφού έμαθα τι είναι αυτό που προκαλεί την τερηδόνα των δοντιών και το πώς μπορών να εμποδίσω τη νόσο, δεν είχα σχεδόν καμία τερηδόνα για δεκαετίες. Εάν τόσο οι οδοντίατροι όσο και οι ασθενείς δουλέψουν από κοινού, θα υπάρχει πρόληψη όλων σχεδόν των νόσων του στόματος.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των φυσικών δοντιών σε σχέση με τα εμφυτεύματα;

Υπάρχουν αρκετά διακριτικά γνωρίσματα που διαφοροποιούν τα φυσικά δόντια από τα οδοντικά εμφυτεύματα:

• Ο περιοδοντικός σύνδεσμος επιτρέπει στα δόντια να έχουν μία συμπεριφορά απορρόφησης των κραδασμών (αμορτισέρ). Τα δόντια έχουν μία κινητικότητα μέσα στο οστούν καθόλη τη διάρκεια της ζωής, διατηρώντας συνήθως περιοχές επαφής και προσαρμοζόμενα συνεχώς στις συγκλεισιακές και μυϊκές δυνάμεις.
• Τα εμφυτεύματα δεν παρουσιάζουν κινητικότητα. Συνήθως, τα εμφυτεύματα που τοποθετούνται δίπλα σε φυσικά δόντια δημιουργούν ανοιχτές επαφές κατά την περίοδο λειτουργίας τους.
• Τα δόντια έχουν μία φυσική πρόσφυση με τους ουλικούς ιστούς, την επιθηλιακή πρόσφυση. Εάν αυτή διατηρείται καλά, η υγεία των ουλικών ιστών μπορεί να είναι άριστη. Τα εμφυτεύματα δεν έχουν αυτήν τη φυσική πρόσφυση.
• Υπάρχει μία αυξανόμενη ανησυχία σχετικά με τον επιπολασμό της περιεμφυτευματίτιδας. Οι εκτιμήσεις κυμαίνονται από 10% έως 40% μετά από αρκετά έτη λειτουργίας. Μία πρόσφατη έρευνα σε 588 ασθενείς για μία περίοδο εννέα ετών έδειξε ότι το 45% όλων των εμφυτευμάτων παρουσίαζαν ήπια έως έντονη περιεμφυτευματίτιδα.
• Υπάρχει επίσης ανησυχία ότι ένας από τους αιτιολογικούς παράγοντες της περιεμφυτευματίτιδας σχετίζεται με ευαισθησία στα στοιχεία που εμπεριέχονται στα περισσότερα εμφυτεύματα –τιτάνιο, βανάδιο και αργίλιο. Η έρευνα επάνω στη βιωσιμότητα των εμφυτευμάτων ζιρκονίας είναι σε εξέλιξη.
• Οι στηρικτικοί ιστοί των δοντιών μπορούν να αναπτύξουν περιοδοντική νόσο. Πολύ γνωστές μελέτες δείχνουν ότι το 35% τουλάχιστον των ενηλίκων έχουν ήπια έως σοβαρή περιοδοντίτιδα, που προκαλεί παθολογία των ούλων, εκφύλιση του οστού, κινητικότητα των δοντιών και, τελικά, απώλεια των δοντιών.
• Πολλά οδοντικά εμφυτεύματα παρουσιάζουν σημαντική οστική απώλεια κατά τη διάρκεια της λειτουργίας τους, απαιτώντας πρόσθετη χειρουργική παρέμβαση, μοσχεύματα και οδηγώντας πιθανώς σε απώλεια του εμφυτεύματος. Παρόλο που αυτό το φαινόμενο έχει μελετηθεί σε σημαντικό βαθμό, το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται.
• Τα δόντια έχουν ιδανικό ανατομικό σχήμα, το οποίο παρέχει φυσικό περίγραμμα που επάγει την άριστη υγεία του περιοδοντίου.
• Πολλά εμφυτεύματα έχουν μία διάμετρο που είναι πολύ μικρότερη από αυτήν των φυσικών δοντιών, έχοντας ως αποτέλεσμα ένα μη φυσικό περίγραμμα των μαλακών ιστών και, δυνητικώς, δύσκολη στοματική υγιεινή.
• Τα εμφυτεύματα δεν έχουν το πρόβλημα της οδοντικής τερηδόνας, ενώ τα διατηρούμενα δόντια έχουν αυτό το θέμα.

Παρατηρώντας τις παραπάνω δηλώσεις, είναι προφανές ότι υπάρχουν θετικά και αρνητικά χαρακτηριστικά τόσο για τα φυσικά δόντια όσο και για τα εμφυτεύματα.

Ποιες οδοντιατρικές θεραπείες είναι διαθέσιμες για την οξεία τερηδόνα, την περιοδοντική νόσο και τη συγκλεισιακή νόσο;

Η οξεία τερηδόνα των δοντιών υπάρχει σε πολλούς ασθενείς. Ωστόσο, οι προληπτικές θεραπείες είναι πολύ αποτελεσματικές. Μία απλή, εφαρμοζόμενη από το προσωπικό του οδοντιατρείου, συνεδρία πρόληψης διάρκειας 30 λεπτών μπορεί να μειώσει ή ακόμη και να εξαλείψει την τερηδόνα στους περισσότερους ασθενείς, ως ακολούθως:

• Εκπαιδεύστε του ασθενείς όσον αφορά στη στοματική υγιεινή
• Λάβετε ένα αποτύπωμα με αλγινικό
• Κατασκευάστε ένα εκμαγείο γύψου
• Κατασκευάστε δισκάρια σε συσκευή κενού τα οποία εκτείνονται 1 χιλ. ακρορριζικά της γραμμής των ούλων
• Δείξτε στον ασθενή πώς να χρησιμοποιεί τα δισκάρια, τοποθετώντας έξι περίπου σταγόνες τζελ φθορίου 5.000 ppm σε κάθε δισκάριο
• Ο ασθενής θα πρέπει να φορά το δισκάριο στο στόμα του καθημερινά, για πέντε λεπτά μετά το πρωινό και για πέντε λεπτά πριν πέσει στο κρεβάτι
• Τονίστε στον ασθενή ότι, για να υπάρχει επιτυχία, αυτή η τεχνική θα πρέπει να εφαρμόζεται καθημερινά

Η έντονη καταστροφή των δοντιών είναι επανορθώσιμη ως ακολούθως, με την προϋπόθεση ότι υπάρχει η οικονομική δυνατότητα:

• Εκπαίδευση του ασθενούς
• Ενδοδοντική θεραπεία, εφόσον είναι αναγκαία
• Ανασύσταση του δοντιού και/ή άξονας με ψευδοκολόβωμα
• Δισκάρια φθορίωσης όπως παραπάνω με τζελ φθορίου 5.000 ppm καθημερινά
• Η περιοδοντική θεραπεία, συμβατική ή συντηρητική, είναι αποτελεσματική για όλες τις περιπτώσεις περιοδοντικής νόσου, εκτός των πιο σοβαρών

Η μασητική αποτριβή, όταν γίνεται αντιληπτή αρκετά νωρίς, μπορεί να μειωθεί με την κατάλληλη χρήση μασητικών ναρθήκων.

Εξάγουν οι οδοντίατροι περισσότερα δόντια από όσα χρειάζεται;

Πολλά δόντια μπορούν να διατηρηθούν, όταν αντιμετωπίζονται από ικανούς οδοντιάτρους που ακολουθούν συντηρητικές μεθόδους θεραπείας. Κατά τη γνώμη μου, οι ασθενείς θα πρέπει να ενημερώνονται λεπτομερώς σχετικά με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της εξαγωγής των δοντιών. Θα πρέπει, επίσης, να έχουν την ευκαιρία να συζητήσουν με άλλους ασθενείς στους οποίους έχουν τοποθετηθεί εμφυτεύματα.

Η εξαγωγή ενός δοντιού είναι τελική και μη αντιστρεπτή. Κατά τη γνώμη μου, ναι, εξάγονται πάρα πολλά δόντια.

Περίληψη

Τα ριζόμορφα οδοντικά εμφυτεύματα κατατάσσονται ανάμεσα στις πιο σημαντικές προόδους όλων των εποχών στην οδοντιατρική. Εξυπηρετούν με επιτυχία εκατομμύρια ασθενών, αλλά δεν είναι χωρίς προβλήματα, κάποια πολύ γνωστά και άλλα που δεν έχουν ακόμη προσδιοριστεί.

Οι οδοντίατροι μπορούν να βοηθήσουν στη διατήρηση των δοντιών τα οποία, στο παρελθόν, κρίνονταν καταδικασμένα. Χρησιμοποιούμε αυτές τις επανορθωτικές και προληπτικές διαδικασίες, ή εξάγουμε δόντια τα οποία θα μπορούσαν να διασωθούν σχετικώς εύκολα;

Τα εμφυτεύματα αποτελούν ένα επικουρικό μέσο στην οδοντιατρική θεραπεία, δεν προτίθενται να αντικαταστήσουν συμβατικές και καλά καταξιωμένες διαδικασίες που έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής. Συνιστώ ανεπιφύλακτα να διατηρούνται τα φυσικά δόντια, όποτε αυτό είναι εφικτό.

Πηγή: Περιοδικό Dental Economics, 8/2017

Βιβλιογραφία

1. Derks J, Schaller D, Håkansson J, Wennström JL, Tomasi C, Berglundh T. Effectiveness of implant therapy analyzed in a Swedish population: prevalence of peri-implantitis. J Dent Res. 2016;95(1):43-49. doi: 10.1177/0022034515608832.

2. Periodontal disease affects nearly half of the US population. Science in the News. American Dental Association website. http://www.ada.org/en/science-research/science-in-the-news/periodontal-disease-affects-nearly-half-us-population