Φωτίζεται επαρκώς η οδοντιατρική αίθουσα μου;

Προϋποθέσεις φωτισμού που συχνά αγνοούνται

Ο σωστός φωτισμός παίζει σημαντικό ρόλο στις περισσότερες από τις δραστηριότητές μας, καθώς λαμβάνουμε περισσότερο από το 80% των πληροφοριών με την όραση.

Ο φωτισμός στη οδοντιατρική χειρουργική ρυθμίζεται από την προδιαγραφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΕΝ 12464-1:2011 που διευκρινίζει τις ελάχιστες προϋποθέσεις φωτισμού για τις θέσεις εργασίας. Οι εθνικές εκδόσεις αυτής της εναρμονισμένης προδιαγραφής αποκτούν υποχρεωτική εφαρμογή από τους κρατικούς κανονισμούς στις χώρες της ΕΕ. Η τρέχουσα προδιαγραφή έχει εφαρμογή από το 2011. Έτσι, κάποια από τα συστήματα φωτισμού που σχεδιάστηκαν σύμφωνα με την προηγούμενη έκδοση (2002) δεν πληρούν πλέον τις προϋποθέσεις.

Οι απαιτήσεις της προδιαγραφής θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως το απόλυτο ελάχιστο απαιτούμενο από άποψη υγιεινής, καθώς είναι ένας συμβιβασμός μεταξύ των μέσων φυσιολογικών αναγκών και της μέσης οικονομικής δυνατότητας. Σύμφωνα με την εργονομική έρευνα, οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν η θέση εργασίας τους να φωτίζεται με ένταση φωτισμού 1000 lx ή περισσότερο, ενώ το ελάχιστο που ορίζει η προδιαγραφή είναι 500 lx. Η προδιαγραφή ορίζει ότι ο φωτισμός πρέπει να διατηρείται σε ένα ελάχιστο επίπεδο Em. Όταν ο πραγματικός μέσος φωτισμός Ε πέφτει κάτω από το Em, πρέπει να γίνει συντήρηση: να καθαριστούν τα Φωτιστικά σώματα, να αντικατασταθούν οι λάμπες, να ξαναβαφτούν οι τοίχοι κλπ.

Ο επαρκής φωτισμός του χειρουργικού χώρου είναι ζωτικής σημασίας για την εκτέλεση χειρουργικών εργασιών. Η προδιαγραφή³ για τον οδοντιατρικό φωτισμού της χειρουργικής αίθουσας απαιτεί ο φωτισμός του χειρουργικού πεδίου να είναι στο εύρος των 8.000 έως 20.000 lx σε μία έλλειψη μεγέθους 50 x 25 mm (οπτική περιοχή εργασίας)· αλλά μόνο σε απόσταση 60 mm από το κέντρο της έλλειψης επιτρέπεται ένα μέγιστο 1.200 lx, για να μη θαμπώνεται ο ασθενής.

Η συνεχής αναπροσαρμογή του οφθαλμού μεταξύ πολύ φωτεινών και πολύ σκοτεινών περιοχών οδηγεί σε κόπωση του οφθαλμού και, τελικά, σε συνολική κόπωση του οδοντιάτρου.

Ένας ισχυρός προβολέας επάνω από την έδρα φτάνει ή υπερβαίνει τον ελάχιστο συνιστώμενο φωτισμό του ασθενούς, ο οποίος είναι 1000 lx (αντιστοιχεί στην άμεσα περιβάλλουσα περιοχή της οπτικής εργασίας: μία λωρίδα τουλάχιστον 0,5 m γύρω από την περιοχή οπτικής εργασίας. Χαμηλότερη αντίθεση σημαίνει μεγαλύτερη οπτική άνεση για τον οδοντίατρο.

Οι ψυχροί τόνοι φωτός προτιμώνται, καθώς η περιφερική όραση είναι πιο ευαίσθητη στην κυανή συνιστώσα του φωτός. Αυτό οδηγεί σε μείωση της αντίθεσης που γίνεται αντιληπτή. Η προδιαγραφή απαιτεί φως με υψηλό δείκτη χρωματικής απόδοσης Ra≥90. Οι ασθενείς που κοιτούν κατευθείαν το φωτιστικό σώμα προτιμούν ματ φωτιστικές επιφάνειες.

Η πρότυπη αίθουσα χειρουργείου έχει διαστάσεις 5 x 6 m και ύψος οροφής 2,8 m. Το φωτιστικό σώμα επάνω από την έδρα είναι αναρτημένο σε ύψος 2,2 m από το έδαφος. Οι θέσεις των συμπληρωματικών φωτιστικών σωμάτων είναι ένας συμβιβασμός μεταξύ λειτουργικότητας και αισθητικής.

Πέρα από την οπτική εργασία στη στοματική κοιλότητα, υπάρχουν πολλές άλλες πλευρές στη στοματική χειρουργική που χρειάζονται φωτισμό για να διεξαχθούν οι εργασίες: οι δίσκοι εργαλείων, τα πλήκτρα και οι οθόνες των διαγνωστικών εργαλείων, οι περιοχές προετοιμασίας των υλικών, το τραπέζι του Η/Υ, τα ράφια αρχειοθέτησης κλπ.

Οι προϋποθέσεις φωτισμού πρέπει επίσης να πληρούνται και σε όλα αυτά τα σημεία. Επιπλέον, πρέπει να διατηρείται ένας ελάχιστος συνολικός φωτισμός αίθουσας 500 lx.

Ένα από τα κύρια σημεία της επικαιροποιημένης προδιαγραφής είναι το φόντο που περιβάλλει τον χώρο εργασίας του οδοντιάτρου, που είναι μία λωρίδα ευθυγραμμισμένη με την γύρω περιοχή του χώρου εργασίας του οδοντιάτρου, εύρους τουλάχιστον 3 m, μέσα στο μέγεθος της αίθουσας.

Σύμφωνα με την προδιαγραφή, αυτό πρέπει να φωτίζεται με το 1/3 του φωτισμού της περιβάλλουσας περιοχής. Οι εγκαταστάσεις, σύμφωνα με την παλαιότερη προδιαγραφή, σπάνια πληρούν αυτήν την προϋπόθεση. Κάτω από έναν ισχυρό προβολέα μπορεί να μετρηθεί φωτεινότητα 5.000 lx που κατευθύνεται στον ασθενή. Ο φωτισμός του φόντου, σε αυτήν την περίπτωση, θα έπρεπε να είναι 1.670 lx, το οποίο είναι αρκετά δαπανηρό για να επιτευχθεί. Αυτή η προϋπόθεση δεν βρέθηκε να ικανοποιείται σε κανένα από τα δεκάδες χειρουργεία που μετρήθηκαν, όπου ήταν τοποθετημένο επάνω από την έδρα ένα ισχυρό κατευθυντικό αναρτημένο φωτιστικό σώμα. Η επικαιροποιημένη προδιαγραφή μάς βοηθάει να κατανοήσουμε την αίθουσα ως ένα σύνολο, όχι απλώς ως μία σειρά περιοχών εργασίας.

Είναι σημαντικός, όχι μόνο ο φωτισμός του ασθενή, αλλά και η ομοιομορφία και η αποδεκτή αντίθεση σε ολόκληρο τον χώρο.

Η εστιασμένη δέσμη του χειρουργικού φωτός παρέχει φωτισμό περίπου 15.000 lx, που είναι απαραίτητος για την εργασία του οδοντιάτρου στη στοματική κοιλότητα. Το υψηλής απόδοσης φωτιστικό σώμα άμεσου/έμμεσου πάνελ επάνω από την έδρα παρέχει φωτισμό της περιοχής του φόντου της εργασίας περίπου 3.000 lx, παρέχοντας αντίθεση 1:5, η οποία είναι ήδη ένα αποδεκτό επίπεδο. Οι ψυχρότεροι τόνοι φωτός βελτιώνουν περαιτέρω την αντίθεση που γίνεται αντιληπτή σε λόγο περίπου 1:4. Πέρα από τον φωτισμό του ασθενή, το υψηλής απόδοσης φωτιστικό σώμα άμεσου/έμμεσου πάνελ λειτουργεί ως μία εργονομική βοήθεια που διευκολύνει την οπτικά απαιτητική εργασία του οδοντιάτρου.

Οι μετρήσεις που διεξάχθηκαν σε οδοντιατρικά χειρουργεία σε διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες δείχνουν καθαρά ότι, ακόμα και οι πιο βασικές απαιτήσεις φωτισμού εργασίας, συχνά αμελούνται. Επίσης, το φόντο εργασίας και ο συνολικός φωτισμός είναι συχνά πάρα πολύ χαμηλά, κάτι που έχει επιπτώσεις στην κόπωση του οφθαλμού και τη συνολική κόπωση. Έχουν επανειλημμένως μετρηθεί μόλις 30 lx στις περιοχές προετοιμασίας των υλικών και στα τραπέζια των υπολογιστών. Πολλά χειρουργεία που στεγάζονται σε υπάρχοντα κτίρια διατήρησαν τα αρχικά φωτιστικά σώματα (γραφείου), χωρίς να ακολουθήσουν ακριβώς τα σχέδια φωτισμού. Αυτά τα συστήματα συχνά σχεδιάζονταν σύμφωνα με μία παλαιότερη προδιαγραφή, που απαιτούσε μόλις 300 lx για εργασία γραφείου. Η οικονομία στον φωτισμό τείνει να παράγει πολύ μεγαλύτερες δαπάνες αργότερα. Η ανάγκη για φως αυξάνεται με την ηλικία.

Άλλες παράμετροι του φωτισμού, όπως η ομοιομορφία, η λάμψη, η χρωματική απόδοση ή οι μη οπτικές επιδράσεις του φωτός και ο έλεγχος του φωτισμού, θα συζητηθούν αργότερα σε ένα αφιερωμένο άρθρο.

Ο φωτισμός στην οδοντιατρική αίθουσα με φωτιστικά σώματα γραφείου είναι μόνο ανεπαρκής να ικανοποιήσει τις βασικές απαιτήσεις. Ο φωτισμός χρησιμοποιώντας ένα μόνο, ισχυρό κεντρικό φωτιστικό σώμα προσφέρει αρκετό φως στην περιοχή οπτικής εργασίας, αλλά μπορεί εύκολα να αποτύχει να ικανοποιήσει επιπρόσθετες απαιτήσεις. Για αυτόν τον λόγο, χρειάζεται να παρέχεται φωτισμός στην περιοχή του φόντου και ομοιομορφία.

 Πίνακας 1: Σύγκριση και αξιολόγηση των πιο βασικών παραμέτρων φωτισμού

Πίνακας 2: Απαιτήσεις φωτισμού των οδοντιατρικών χειρουργείων, σύμφωνα με τον πίνακα 5.48 της προδιαγραφής.

Who is:

O Antonín Fuksa γεννήθηκε στην Τσεχία και αποφοίτησε (MSc) το 2000 από τη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Τσέχικου Τεχνικού Πανεπιστημίου της Πράγας στον Τομέα Μελέτης Μετρήσεων και Οργάνων. Σήμερα, εργάζεται στην ανάπτυξη ευφυών προβολέων, έξυπνων συστημάτων φωτισμού και συσκευών χρονοβιολογικής φωτοθεραπείας στο NASLI.

Πηγή: Cosmetic Dentistry, Ιανουάριος 2017

To  άρθρο αναδημοσιεύθηκε στο  Dentorama T.173, Φεβρουάριος 2018